آن سال‌های دور، زمستان که می‌شد، مکتبخانه‌ها را گرم می‌کردند و بچه‌ها را با هزار سختی و رنج به مدرسه می‌فرستادند تا با انگشتان سرخ روی لوح‌های چوبی بنویسند و با چشم‌ها و گوش‌های سرمازده، ابجد بخوانند و آن قدر متن کلیله و دمنه و شعر حافظ حفظ کنند که سرما از یادشان برود. از یادشان هم نمی‌رفت، ترکه اناری بود و چوب و فلکی که طعم یک ضربه از آن، تا آخر عمر در یاد هر مکتبخانه رفته‌ای می‌ماند!
این سال‌های نزدیک، زمستان که می‌شود، کلاس‌ها را با بخاری نفتی گرم می‌کنند که هزار ترس و رنج به ویژه در روستاها و مناطق محروم به جان خانواده‌ها می‌اندازد که بچه‌هایشان را به مدرسه نفرستند، شاید صورت دخترکان‌شان در آتش کلاس درس، نسوزد و دست پسران‌شان از تنبیه معلم سیاه نشود و هر روز و هر شب، سرمشق ترس و تنبیه را در ذهن خود تکرار نکنند!
آن سال‌های دور، که نه مدرسه داشتیم و نه معلم سرخانه، کسی از آمار مرگ و جراحت یک کودک در مکتبخانه نمی‌گفت، ولی این سال‌های نزدیک که هم مدرسه داریم و هم معلم دوره دیده، گهگاه صدای ناله دانش آموز و معلمی شنیده می‌شود که در حادثه‌ای، جسم و جانشان آزار دیده است و جز رسانه‌ها، کس دیگری بر طبل این خبرها نمی‌کوبد!
آتش‌سوزی در مدارس روستایی
در طول ۱۷ سال گذشته، ۶ مدرسه روستایی دچار سانحه آتش سوزی شدند. و در آن‌ها ۶۳ دانش آموز و یک معلم دچار سوختگی شدید شدند و ۴ دانش آموز هم جان خود را از دست دادند. بر اساس آمار ارائه شده، دلیل اصلی آتش سوزی در اکثر موارد، سیستم نامناسب گرمایشی عنوان شد و دلیل یکی از این آتش سوزی‌ها که در یک خوابگاه شبانه‌روزی دانش‌آموزی در سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ اتفاق افتاد، پس از ۴ سال همچنان در دست بررسی است!
با این حال علی اصغر فانی ـ وزیر آموزش و پرورش در پایان پاییز امسال به صراحت گفته است: اکنون حدود ۱۲۰ هزار بخاری نفتی در مدارس کشور وجود دارد که اعتبار کافی برای حذف آن‌ها را در اختیار نداریم و فقط توانسته‌ایم قراردادی با شرکت بیمه آتش‌سوزی منعقد و حوادث ناگوار دانش‌آموزی را پیش‌بینی کنیم تا در صورت بروز حادثه، شرکت‌های بیمه بخشی از خسارت آن را جبران کنند.
این حرف آقای وزیر یعنی احتمال می‌دهیم باز هم از این اتفاقات بیافتد، ولی شرکت بیمه را همراه کرده‌ایم تا حادثه دیدگان کمی دلشان قرص و محکم شود که لااقل حق بیمه دارند!
نبود اعتبارات مورد نیاز
با رسیدن فصل سرما، بازار تیترهای خبری مربوط به یادآوری حادثه روستای «شین‌آباد» آذربایجان‌غربی به مسئولان از یک سو و اعلام نویدها و قول‌های تجهیز مدارس به وسایل استاندارد گرمازای از سوی دیگر، داغ می‌شود. در همین سه ماهه پاییز، خیلی‌ها قول دادند که در حد توان کاری کنند که بخاری‌های نفتی از مدارس جمع شود، شاید بچه‌های کمتری تنشان نه از سرما و نه از هیبت گرمای خطرناک کلاس‌شان بلرزد!
در شروع سال جدید تحصیلی، مرتضی رئیسی، معاون عمرانی وزیرآموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور اعلام کرد برای تجهیز مدارس به سیستم‌های استاندارد گرمایشی، به حدود یک‌هزار‌میلیارد تومان اعتبار نیاز است. چرا که بر اساس بررسی‌هایی که اوایل سال ۱۳۹۱ صورت گرفت، مشخص شده است حدود یک سوم کلاس‌های درس مدارس کشور نیازمند سامانه‌های حرارتی مناسب هستند.
خبرگزاری‌ها به نقل از آقای رئیسی می‌نویسند تا پایان سال تحصیلی ۹۴-۹۳ هیچ مدرسه‌ای سیستم گرمایشی غیر استاندارد نخواهد داشت، ولی خودش چنین ادعایی را غیرمنطقی و مردود می‌داند!
حجت‌الله درویشپور ـ عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری خانه ملت، با انتقاد از نبود سیستم استاندارد گرمایشی در بسیاری از مدارس کشور می‌گوید: نقص تجهیزات گرمایشی در مدارس، معضلی است که از سال‌ها پیش بارها درباره آن هشدار داده شده، اما تاکنون اعتبارات کافی برای این مهم تامین نشده است.
وی با تأکید بر ضرورت تجهیز مدارس کشور به سیستم استاندارد گرمایشی و برچیده شدن بخاری‌های نفتی، می‌افزاید: لازمه آموزش در مدارس قبل از هر چیز، ایجاد محیط‌های امن و ایمن است و زمانی که دانشآموزان، امنیتی برای جان خود احساس نکنند، چگونه در فراگیری علوم و فنون موفق خواهند شد؟
درویشپور با تأکید بر اینکه باید قبل از اوجگیری سرما اعتبارات لازم برای تجهیز مدارس به سیستم استاندارد گرمایشی تامین می‌شد، می‌گوید: نداشتن بودجه و بهانه‌های این چنینی برای تأخیر در بهبود وضعیت سیستم‌های گرمایشی مدارس، توجیه منطقی ندارد و از سوی دیگر تکرار حادثه آتش سوزی مدرسه «شین‌آباد»، در کمین تمامی مدارس فاقد سیستم استاندارد گرمایشی است و دولت برای تضمین جان دانشآموزان در مدارس، باید اعتبارات لازم برای این مهم را تامین کند.
اعتبار‌های نیمه تمام!
در برخی خبرگزاری‌ها تاکید شده که این زمستان هم آمد و بخاری‌های نفتی بسیاری از مدارس روشن شده است. ولی معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور قول داده است که تا پایان سال تحصیلی ۹۳-۹۴ سیستم گرمایشی همه مدارس کشور استاندارد خواهد شد. حال آن که این خبر با آمار و ارقام کلاس‌های موجود در کشور و توان سازمان نوسازی مدارس نمی‌خواند.
مرتضی رئیسی ، معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور برای رفع این ابهام و در بیان اخبار صحیح در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات می گوید: استاندارد کردن سیستم‌های گرمایشی مدارس از ابتدای سال ۱۳۹۲ آغاز شد و برآورد کارشناسان تأسیساتی ما این بود که تجهیز حدود ۱۵۰ هزار کلاس درس در کشور به سیستم استاندارد دائم گرمایش به ۱۰۰۰میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، یعنی به طور متوسط هزینه استانداردسازی سیستم گرمایشی هر کلاس درس در کشور به قیمت‌های سال گذشته حدود ۷ میلیون تومان است. با اعلام این نیاز، مجلس شورای اسلامی در بودجه سال ۱۳۹۲ مصوب کرد که ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاصاً برای اجرای سیستم استاندارد گرمایشی در مدارسی که بخاری دارند، تعلق گیرد و این اعتبار نیز از محل عوارض گاز مصرفی در کشور تأمین شود. از مبلغ یاد شده ۱۴۶میلیارد تومان در سال ۱۳۹۲تأمین و پرداخت شد و توانستیم حدود ۲۹ هزار و ۵۰۰ کلاس درس از ۱۵۰ هزار کلاس نیازمند سامانه دائم حرارتی را کاملا استاندارد کنیم و به عبارتی این تعداد کلاس درس با بخاری‌های نفتی و گازی خداحافظی کردند!
وی ادامه می‌دهد: امسال هم مجلس شورای اسلامی بار دیگر تصویب کرد ۳۰۰ میلیارد تومان از عوارض گاز مصرفی به اجرای سیستم استاندارد گرمایشی در مدارس اختصاص یابد که از این مبلغ تاکنون ۱۴۴ میلیارد تومان پرداخت شده است، یعنی ۵۰ درصد اعتبار مصوب پرداخت شده است و بخش دیگری از آن در سه ماهه چهارم امسال پرداخت خواهد شد.
تجهیز نیمی از ۱۵۰ هزار کلاس درس
رئیسی، اجرای کامل طرح استاندارد کردن تجهیزات گرمایشی تمامی کلاس‌های مدارس کشور را تا یک سال دیگر امکان‌پذیر و آن را هم منوط به تأمین اعتبار می‌داند و می‌افزاید: می‌دانید که عمده مصرف گاز و عوارض آن در ۳ ماهه آخر سال است و اگر از محل درآمد دولت از آن، امسال ۳۰۰ میلیارد تومان به شکل کامل به ما بپردازند، سیستم گرمایشی ۴۷ هزار کلاس دیگر درس با این مبلغ کاملا استاندارد می‌شود. بنابراین امیدواریم که با پرداخت کامل اعتبار سال گذشته و امسال، در مجموع، ۵۰ درصد آن ۱۵۰ هزار کلاس درس، یعنی ۷۵ هزار کلاس، دارای سیستم استاندارد گرمایشی شوند.
معاون عمرانی وزیرآموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور، می‌افزاید: تأمین سیستم استاندارد گرمایشی مدارس که باقی می‌مانند، سال بعد انجام می‌گیرد که اگر سال آتی حداقل ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار به سازمان نوسازی مدارس اختصاص دهند، قادریم به صورت نسبی، کلاس‌های درسی را که بخاری نفتی یا گازی دارند، به سامانه حرارتی کاملا استاندارد، یعنی موتورخانه و رادیاتور‌های شوفاژ برای مدارس پر کلاس مجهز کنیم و نیز نصب پکیج‌های حرارتی و رادیاتور را در مدارس یک یا دو کلاسه، به اجرا بگذاریم.
وی تأکید می‌کند: رفع این نیاز کلاس‌های درس مدارس آموزش و پرورش، به تأمین اعتبار سال ۱۳۹۴ بستگی دارد و پیشنهادی که دولت در این مورد برای سال آینده داده، ۳۰۰ میلیارد تومان، یعنی مشابه امسال است و اگر این اعتبار در مجلس تصویب شود، می‌توانیم به هدف بهتر برسیم.
آقای رئیسی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است باز هم مبلغی در مجلس تصویب، ولی فقط بخشی از آن تأمین شود و باز هم کلاس‌های کمتری از تعداد پیش‌بینی شده، به سیستم استاندارد گرمایشی مجهز شوند، می‌گوید:
اجرای هر پروژه عمرانی در کشور منوط به تأمین و پرداخت اعتبار لازم است و انتظار از هر دستگاه اجرایی باید به اندازه تخصیص اعتباری باشد که به آن می‌پردازند. به هر حال ما صورت مسأله را برای دولت و وزارت آموزش و پرورش و نمایندگان مجلس شورای اسلامی خیلی واضح و روشن، مشخص کرده‌ایم و از طرفی می‌پذیریم که تخصیص اعتبار منوط به درآمد در کشور است و می‌دانیم که درآمدها و امکانات محدود است و حتی تشکر می‌کنیم که در این شرایط سخت اعتباری، هم مجلس و هم دولت به استاندارد کردن سیستم حرارتی کلاس‌های مدارس ـ که در واقع یکی از نیازها و دغدغه‌های اساسی آموزش و پرورش و مدیران و مسئولان این وزارتخانه، بوده است ـ توجه کرده اند.
وی ادامه می‌دهد: خوشبختانه در طرح الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، تخصیص بودجه برای استانداردسازی سیستم حرارتی مدارس کشور، دائمی عنوان شده است، چرا که موضوع استانداردسازی فقط با نصب پکیج‌های حرارتی و ر ادیاتور و یا احداث موتورخانه حل نخواهد شد و این سیستم‌ها نیاز به تعمیرات و بازبینی دارند و این یک کار دائم است که باید ادامه یابد.
خوشبختانه قانونگذار در طرح الحاق به خوبی این را دیده و مصوب کرده است که ۲درصد نرخ گاز مصرفی در کشور و عوارض دریافتی آن، صرف استانداردسازی سیستم گرمایشی، سرمایشی و حتی تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی مدارس شود. یعنی آن نقاطی که آموزش و پرورش واقعا نیاز‌های دائمی دارد و اگر این طرح به تصویب شورای نگهبان برسد، یک منبع دائم برای این نیاز اساسی و دائم آموزش و پرورش در بخش تعمیر و تجهیز سیستم‌های استاندارد گرمایشی و وسایل آموزشی و کمک آموزشی خواهدشد.
خیرین پیشتاز هستند
تشکل مردمی جامعه خیرین مدرسه ساز کشور، یکی از بزرگترین تشکیلات نیکوکاری و مردمی است که همچون بازویی توانمند در کنار سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، در طول این سال‌ها به جامعه دانش آموزی و وزارت آموزش و پرورش خدمت کرده است.
رئیسی، معاون عمرانی وزیرآموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور، ضمن بیان این مطلب می‌افزاید: افتخار ما این است که همراه و درکنار خیرین هستیم و همواره بستر را برای حضور نیکوکاران و هر تشکیلاتی در داخل و خارج که بخواهد برای ساخت و توسعه و تجهیز مدارس کشور کار کند، فراهم می‌کنیم.
مهیندخت مهربانی، یکی از خیرینی است که خارج از جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور، فعالیتی را آغاز کرده است و مشکلاتی را بر سر راه‌اش می‌بیند. وی که در راستای فعالیت‌های زیست‌محیطی با حسین قره‌داغی، معلم دبستان «قنبر» در روستای «هفت چشمه» کندوان از توابع میانه (آذربایجان‌شرقی) آشنا می‌شود ، با شنیدن اوضاع نابسامان این مدرسه با همراهی جمعی از نیکوکاران، آستین بالا می‌زنند تا زمستان این مدرسه را برای دانش آموزانش، گرم و امن سازند.
وقتی با او صحبت می‌کنم، از اولین سفرش به شهرستان میانه بازگشته و سخت در اضطراب است که مبادا هوا بیش از این سرد شود و کار تجهیز ۲ کلاس مدرسه روستای هفت‌چشمه ناتمام بماند. می‌پرسم چرا این آقای معلم در همان میانه یا استان آذربایجان شرقی، با انجمن خیرین مدرسه‌ساز تماس نگرفته است یا سازمان نوسازی مدارس این استان را در جریان نگذاشته است؟ چرا که فرستادن هر کمکی از تهران به آنجا، هزینه‌ها را زیاد و بازدهی کمک‌های مردمی را کم می‌کند!
می گوید: آقای معلم ترجیح می‌دهد چیزی در این باره نگوید و شما هم ننویسید. ما هم به کلی از این تشکیلات بی‌خبریم و حالا که رفته‌ایم و آن بچه‌های معصوم روستا را دیده ایم، نمی‌توانیم رهایشان کنیم. ولی شاید برای اقدامات بعدی با این مراکز و نهادهای مشابه هماهنگ شویم.
سپس وضعیت دردناک دیوارهای نم زده و شیشه‌های شکسته کلاس‌های درس مدرسه را شرح می‌دهد و می‌گوید: مدرسه «قنبر» نه سرویس بهداشتی دارد و نه آب لوله‌کشی برای خوردن و حتی جلوی ورودی راهرو کلاس‌ها ۲ مخزن بزرگ ۲ هزار لیتری نفت قرار داده‌اند که اگر با یک جرقه آتش بگیرد، بچه‌ها حتی نمی‌توانند فرار کنند و خودشان را به حیاط مدرسه برسانند.
نیاز به برنامه‌ریزی‌های اصولی
خانم مهربانی می‌گوید: ما برای بچه‌های مدرسه «قنبر» کتاب و لوازم التحریر و بخاری و شال گردن بردیم و وقتی به آنجا رسیدیم، دیدیم که خانه از پای بست ویران است! همان جا تصمیم گرفتیم برنامه‌ریزی اصولی کنیم و ابتدا به بنایی و تعمیرات ساختمان و سپس به بقیه کارها بپردازیم.
وی می‌افزاید: برای نوسازی دبستان روستای «هفت‌چشمه» مؤسسه خیریه نیکان با ما همراهی کرد، ولی خیلی بیش از این‌ها باید پول و نیروی متخصص انسانی هزینه کنیم. ما ناخودآگاه در این مسیر قرار گرفته‌ایم و قصد داریم راه‌مان را ادامه دهیم. چرا که با دیدن شرایط آن مدرسه و ذوق و قدرشناسی اهالی و کودکان آنجا برای کارهایی که در این سفر انجام شد، دیگر دلمان آرام نمی‌گیرد و برای تمام کردن کارها، هر لحظه در تکاپو هستیم.
وقتی این بچه‌ها، هدایا و میکروسکوپی که یک خانم برایشان از تهران فرستاده بود را دیدند، چنان برق شادی و شوقی در چشمان‌شان افتاد که گویی فرشته‌های آسمان در نگاه‌شان نشسته‌اند و آن قدر خوشحال شدند که لذت دنیا و آخرت را با هم به جان‌مان ریختند. هیچ چیزی در عالم نمی‌تواند با خوشی و احساس رهایی که در این لحظه‌ها وجود دارد، برابری کند.
ما تصمیم گرفته‌ایم کار این مدرسه را به هر قیمتی که هست، تمام کنیم. ولی برای ادامه کار باید یک سری هماهنگی‌ها و امکانات از قبل فراهم آوریم. این که ما یا سایرین خیرین، بخاری بخریم و به مدرسه ببریم و لوله کشی آب و سیم کشی برق انجام دهیم، کافی نیست. باید استاندارد این کارها رعایت شود و بچه‌ها بیمه حوادث دانشآموزان آموزش پرورش باشند تا «شین‌آباد» دیگری به وقوع نپیوندد. حالا که قدم در راه گذاشته‌ایم، می‌فهمیم که حتماً باید با برنامه باشیم.
وجیهه تیموری
