فراگشتی در آداب و رسوم مردم شهرستان میانه - عزاداری ماه محرم(2)
فراگشتی در آداب و رسوم مردم شهرستان میانه
مراسم عزاداری ماه محرم در میانه(قسمت اول)
http://www.miyanali.com/miyanehpix/976
مراسم عزاداری ماه محرم در میانه(قسمت دوم)
از معروفترین محله هایی که از دیرباز دسته های "شاخسی" رونق فراوانی داشته است، محله "بهاءالدین کولّیگی" است و در خیابان طالقانی فعلی قرار دارد که امروزه به ساختمان های مسکونی تبدیل شده است. مراسم شاخسی از یکماه پیش از ماه محرم شروع و تا صبح روز عاشورا ادامه پیدا می کرد. شرکت ریش سفیدان و افراد مسن تقدس خاصی به این مراسم می بخشید.
از جمله اعمال دیگری که در پای منار انجام می شد این بود که دستمال بزرگی در پای منار پهن می نمودند و مردم نذورات خود را در آن می ریختند و نذورات جمع آوری شده در اختیار دسته محله قرار می گرفت. البته امروزه مراسم شاخسی چندان رونقی ندارد و فقط به صورت پراکنده و در جریان دهه اول ماه محرم در بعضی محله ها مشاهده می گردد.{توجه نمائید که این پژوهش مربوط به سال 1377 می باشد}
سابق براین هر وقت در خانواده ای پسری متولد می شد، در همان بدو تولد نذر می کردند که در صورت سلامت و تندرستی همه ساله در ماه محرم پیراهن سیاه پوشیده(نذر بعضی نیز پوشیدن پیراهن سبز بود که در دسته ای بنام "یاشیل عرب" به سینه زنی می پرداختند) و نوع دسته و حتی محل آن را از قبل معین می کردند و کودک پس از اینکه بزرگ می شد در همان دسته و محله به عزاداری می پرداخت. همچنین تعداد معدودی از خانواده ها نیز برای فرزندان ذکور خود "قمه زنی" و "قفل بندی" نذر می کردند.
مراسم عزاداری ماه محرم در قالب دسته های سینه زنی و یا زنجیر زنی از اوایل ماه محرم شروع می شد. ریش سفیدان هر هیئت چند روز قبل از آغاز مراسم در حسینیه ها و تکایا حضور می یافتند و به سیاه پوش کردن در و دیوار حسینیه ها و مرتب کردن عَلَم ها می پرداختند و با شروع مراسم مردم با کله قند و چای در حسینیه ها حاضر شده و با لباس سیاه به عزاداری می پرداختند. در حدود هفتاد سال پیش دستجات عزاداری حوله ای به کمر می بستند و با بدن برهنه سینه زنی می کردند که از سوی شهربانی آن زمان ممانعت به عمل آمد و پوشیدن پیراهن سیاه متداول گردید. دسته های سینه زن و زنجیر زن از همان اوایل ماه محرم در معابر عمومی و اماکن مقدس حاضر و با مردم به عزاداری می پرداختند.
علاوه بر مسجد جامع(امام زاده اسماعیل(ع)) و مساجد دیگر، دو محل مشخص نیز وجود داشت. یکی در محدوده دره خرمن فعلی بنام آقا یوسف که به خانواده مسعودی متعلق بوده است و دیگری حیاط افتخار، در خیابان سرچشمه فعلی که به خانواده رحمتی تعلق داشته است.
از قدیمی ترین هیئت های عزاداری در میانه می توان به هیئت عزاداری "میرغلام" که امروزه بنام هیئت میر حسین فرزند میرغلام معروف می باشد در محله دُرد اِیولی {دورد ئولی} ، هیئت عزاداران شیرعلی در چهارراه پایین، هیئت عزاداران لطیف در میدان حاج تقی، هیئت عزاداران حاج محمد پزشکی در محله قُبه ننه ، هیئت عزاداران مشهدی برات در خیابان شیخ الاسلامی و هیئت عزاداران میرعباس در پشت بازار نام برد. همه این هیئت ها بجز عزاداران میر عباس، سینه زن هستند و هم اکنون نیز فعال هستند.
اوج عزاداری مردم میانه، روزهای تاسوعا و عاشورا است که مردم با تعطیل کردن محل کسب و کار خویش در اماکن مذهبی حاضر شده و به عزاداری می پردازند و عموماً نذورات مردم در این دو روز ادا می گردد. دادن طعام و خیرات و آش نذری (معمولاً حلیم و اخیراً آش شله زرد و آش دوغ) در روز عاشورا و سومین روز شهادت امام و در روز اربعین و بیست و هشتم ماه صفر انجام می شود.
روشن کردن شمع در مساجد توسط افراد که به صورت گروهی و همراه با خواندن نوحه و اشعار مذهبی انجام گرفته در شب عاشورا متداول بود. در شب عاشورا اسب هایی را با پارچه های نو و انواع آینه ها زینت داده و اتاقک هایی را از چوب ساخته و با پارچه های گوناگون و نو پوشانده، اسب امام حسین(ع) و اتاق عروسی جناب قاسم و گهواره حضرت علی اصغر در جلو دسته ها گردانده و مردم نیز نذورات خود را به پارچه های روی آنها سنجاق می کردند که امروزه هم متداول است.
مأخذ :
فراگشتی در آداب و رسوم مردم شهرستان میانه
(تابستان 1377)
